مقدمه

دوران زندگى رهبر مسلمانان جهان از آغاز کودکى تا روزى که به پیامبرى و رسالت مبعوث شد و تا زمانى که دعوت حق را لبیک گفت، پر از حوادث شگفت‏انگیزی است که حکایت از این دارد که زندگی پر برکت پیامبر(ص) یک زندگىعادى نبوده و از عظمت ‏شخصیت او روایت می کند.

حضرت محمد(ص) آخرین پیامبر خدا در روز 17 ربیع الاول ( برابر 25آوریل 570 میلادی ) در شهر مکه چشم به جهان گشود. پدرش عبد الله در بازگشت از شام در شهر یثرب ( مدینه ) چشم از جهان فروبست. نام مادر بزرگوار ایشان " آمنه" دختر وهب بن عبد مناف بود. برابر رسم خانواده های بزرگ مکه " آمنه " محمد را به دایه ای به نام "حلیمه" سپرد تا در بیابان گسترده و پاک و دور از آلودگیهای شهر پرورش یابد.

دوران کودکی محمد(ص)

محمد در پنج سالگی به نزد مادرش به مکه باز گردانده شد و یک سال بعد که " آمنه " برای دیدار پدر و مادر و آرامگاه شوهرش "عبد الله" به مدینه رفت، پسیک مسافرت یک ماهه در بازگشت به مکه در محلی بنام " ابواء "جان به جان آفرین تسلیم کرد و محمد در سن 6 سالگی از پدر و مادر هر دو یتیم شد؛ سپس زنی به نام "ام ایمن" محمد خردسال را با خود ...

 «وَعَظِّمِ اسْمَ اللهِ أَنْ تَذْکُرَهُ إِلاَّ عَلَی حَقّ»؛

نام خدا را بزرگ بشمار و مبادا نام بزرگ خدا را جز بر حق یاد کنی.

این جمله دو بخش دارد که هر دو بخش اهمیت زیادی از نظر تربیتی و اخلاقی دارد.در قسمت اول می فرماید نام خدا را بزرگ بشمار.اولا دقت کنید که نفرموده «وَعَظِّمِ اللهِ» (خدا را بزرگ بشمار)؛ فرموده نام خدا را بزرگ بشمار و این خودش حاوی درس بسیار مهمی است.

 اسم یا همان نام که در فارسی می گوییم، به معنی نشانه و علامت است. وقتی می خواهیم مخاطب خود را به یک معنایی متوجه کنیم؛ چاره ای نداریم که با یک لفظ یا کلمه مقصود خود را منتقل کنیم تا مخاطب متوجه منظور ما بشود. وقتی می خواهیم به مخاطب بگوییم «آتش»، نمی توانیم آتش روشن کنیم. اسم آتش را می گوییم تا از این اسم

هُوَ اْلَّذی اَرْسَلَ رَسُولَهُ بِاْلْهُدی وَ دینِ اْلْحَقِّ لِیُظْهِرَهُ عِلَی اْلْدّینِ کُلِّهِ

خداوند پیامبرش را با هدایت و آئین حق فرستاد تا آن را بر همه آئین ها پیروز گرداند (توبه 33)

قرآن کریم از پیامبر اعظم(ص) به عنوان “اسوه حسنه”یاد می کند (احزاب/۲۱) و از این رو ضروری است که به ابعاد آن شخصیت عالی قدر، آشنایی بیشتری بیابیم تا تاسی دقیقتر و کاملتری به حضرتش داشته باشیم.

امام علی(ع) که همواره قرین پیامبر(ص) بوده و از همان اوان شیرخوارگى تحت تربیت مخصوص پیامبر قرار گرفته و صبح و شبش را با ایشان به سر کرده است؛ به نحوی که پیامبر اسلام لقمه می‌جویده و در دهان ایشان می گذاشته و هر روز پرچمى از اخلاق خود برایوی بر مى افراخت (نهج البلاغه، خ۱۹۲) تا آنگاه که رسول خدا ـ صلّى اللّه علیه وآله ـ در حالى که سرش روى سینه علی(ع) بود قبض روح شد (نهج البلاغه، خطبه ۱۸۸) بهترین کسی است که دقیق‌ترین و عالی‌ترین توصیف‌ها را از شخصیت نبی مکرم اسلام ارائه داده است.

مولودی به غایت مبارک

علی(ع)درباره دودمان پاک نبی گرامی اسلام (ص) بیاناتی دارد و از آن جمله می فرماید: فاستودعهم فی افضل مستودع و اقرهم فی خیر مستقر، تناسختهم کرائم الاصلاب الی مطهرات الارحام. کلما مضی منهم سلف قام منهم بدین الله خلف حتیافضت کرامه الله سبحانه و تعالی الی محمد(ص) فاخرجه من افضل المعاون منبتاو اعز الارومات مغرساً من الشجره التی صدح منها انبیاءه و انتجب منها امناءه. عترته خیر العتر و اسرته خیر الاسر و شجرته خیر الشجر(نهج البلاغه،خطبه۹۴)

خداوند نطفه پاک پیامبران را در بهترین جایگاه به ودیعت نهاد و در بهترین مکان‌ها آنها را مستقر ساخت، صلب کریم پدران آنان را به رَحِم پاک مادران منتقل نمود. هرگاه یکی از آنان بدرود حیات می گفت، دیگری بعد از او برای پیشبرد دین خدا به پای خاست. تا اینکه این منصب بزرگ نبوت از جانب خداوند ـ سبحانه و تعالی ـ به محمد(ص) رسید. او را از بهترین اصلهاو مکانها که با ارزش ترین روییدنیها از آن به دست می آید استخراج کرد و نهال وجود او را در اصیل ترین و عزیزترین سرزمینها غرس کرد و شاخه های هستیاو را از همان درختی که پیامبران را از آن آفرید به وجود آورد. از همان شجره ای که امینان درگاه خود را از آن برگزید. فرزندانش بهترین فرزندان اندو خاندانش بهترین خاندان و دودمانش بهترین دودمان ند.

تربیت یافته ویژه الهی

علی(ع)درباره تربیت ویژه نبی گرامی اسلام از دوران کودکی می فرماید: لقد قرن الله به صلی الله علیه و آله من لدن ان کان عظیماً اعظم ملک من ملائکته یسلک به طریق المکارم و محاسن اخلاق العالم لیله و نهاره(نهج البلاغه، خطبه۱۹۲)

از همان زمان که رسول خدا (ص) را از شیر گرفتند، خداوند بزرگ ترین فرشته از فرشتگان خویش را مأمور ساخت تا شب و روز وی را به راههای بزرگواری و درستی و اخلاق نیکو سوق دهد.

پیامبر اکرم(ص) می فرماید: در کودکی چند بار اتفاقاتی برایم افتاد که احساس کردم نیروی غیبی و مأمور درونی مراقب من است تا مرتکب بعضی کارها نشوم، از جمله اینکه وقتی بچه بودمو با کودکان بازی می‏کردم، روزی یکی از بزرگان قریش ساختمانی می‏ساخت و کودکان بنا بر عادت کودکی سنگ‏ها را در دامن لباس می‏ریختند و لباس را بالامی‏زدند من هم یک سنگ در دامن گذاشتم. تا خواستم دامنم را بالا بزنم، گوییکسی با دست زد و لباس مرا پایین انداخت. بار دیگر خواستم این کار را بکنم،که همین عمل تکرار شد. فهمیدم نباید این کار را انجام دهم.(ابن ابی الحدید،شرح نهج البلاغه)

موعود تمام انبیاء

علی(ع)در این باره می فرمایند: الی ان بعث الله سبحانه محمداً رسول الله (ص) لانجاز عدته و انتمام نبوته مأخوذاً علی النبیین میثاقه، مشهوره سماته(نهج البلاغه، خطبه اول)

تا اینکه خداوند محمد رسول الله(ص) را برای وفایبه عهد خویش و کامل کردن نبوتش مبعوث ساخت و این در حالی بود که از همه پیامبران درباره او پیمان گرفته شده و نشانه هایش مشهور بود.

پیامبری با برهان‌های آشکار

ارسلهبوجوب الحجج و ظهور الفلج و ایضاح المنهج، فبلغ الرساله صادعاًبها و حمل علی المحجه دالاعلیهاو اقام اعلام الاهتداء و منار الضیاء، و جعهل امراس الاسلام ومتینه و عری الایمان وثیقه(نهج البلاغه، خطبه ۱۸۵)

پیامبر اکرم (ص) را با برهانهایی روشن و پیروزی بر کفر و شرک و آشکار نمودن راه راست گسیل داشت و پیامبر نیز رسالت حق را آشکارا ابلاغ نمود و انسانها را به جاده حق رهنمون شد. پرچمهای هدایت را برافراشت و نشانه های روشن را برقرار ساخت. رشته های اسلام را محکم و دستگیره های ایمان را استوار گردانید.

پیامبری که از نیکان، دلبری می کرد

علی(ع)در بیان عظمت پیامبر(ص) می فرمایند: قد صرفت نحوه افئده الابرار و ثنبت الیه ازمه الابصار دفن الله به الضغائن و اطفأبه الثوائر الف به اخواناً و فرق به اقراناً اعزبه الذله و اذل به العزه(نهج البلاغه، خطبه۹۶)

دلهاینیکوکاران، شیفته پیامبر اکرم (ص) گشت و چشمهای حق جویان به سوی او متوجه شد و به برکت وجودش کینه ها را مدفون ساخت و آتش دشمنیها را فرو نشاند. افراد دور افتاده را به واسطه او به هم نزدیک ساخت و نزدیکانی که در ایمان وهدف هم آهنگ نبودند از هم دور نمود. ذلیلان محروم در پرتو وجود او عزت یافتند و عزیزان خودخواه ذلیل شدند.

ملاک ارزش‌ها و اسوه حسنه

علی(ع)شیوه زندگی آن نبی اعظم را به عنوان ملاک ارزشها معرفی می نماید و می فرماید: و لقد کان فی رسولالله (ص) کاف لک فی الاسوه و دلیل لک علی ذم الدنیا و عیبها و کثره مخازیها و مساویها؛ اذ قبضت عنه اطرافها و طئت لغیرهاکنافها و فطم عن رضاعها و زوی عن زخارفها… و لقد کان فی رسولالله (ص)مایدک علی مساوی الدنیا و عیوبها اذجاع فیها مع خاصته و زویت عنه زخارفها مع عظیم زلفته فلینظر ناظر بعقله اکرم الله محمداً بذلک ام اهانه فان قال: أهانه فقد کذب والله العظیم بالافک العظیم و ان قال: اکرم فلیعلم أن الله اهان غیره حیث بسط الدنیا و زواها عن اقراب الناس منه(نهج البلاغه،خطبه ۱۶۰)

کافی است که پیامبر خدا (ص) را سرمشق خود قرار دهی و او سرمشق توست در بی ارزش بودن دنیا و رسواییها و بدیهایش، زیرا دنیا از او گرفته شد اما برای دیگران مهیا گردید. از نوشیدن شیر دنیا وی را جدا ساختندو از زخارف و زیباییهای آن برکنار داشتند… در زندگی رسول خدا (ص) اموری است که تو را بر عیوب دنیا واقف می سازد، زیرا او و نزدیکانش در دنیا گرسنهبودند و با اینکه منزلت و مقامی عظیم در پیشگاه خداوند داشت، زینتهای دنیارا از او دریغ داشت. بنابراین، هر کس با عقل خویش باید بنگرد که آیا خداوند این کار پیامبرش را گرامی داشته یا به او اهانت کرده است. اگر کسی بگوید به او اهانت کرده به خدا سوگند این دروغ محض است و اگر بگوید او را گرامی داشته باید بداند خداوند دیگران را که زینتهای دنیا به آنها داده گرامی نداشته است، زیرا دنیا را برای آنها گسترده و از مقرب ترین افراد به خودش دریغ داشته است.

مظهر شجاعت

امام(ع) در باره شجاعت پیامبر اسلام می فرماید: کنا اذا احمر البأس اتقینا برسول الله (ص) فلم یکن احد منا اقرب الی العدو منه(نهج البلاغه، غریب کلمه۹)

هرگاه جنگ شعله ور و سخت می شد ما به رسول خدا پناه می بردیم و هیچ یک از ما به دشمن، نزدیک تر از او نبود.

مظهر ایثار

وکان رسول الله (ص) اذا احمر البأس و احجم الناس قدم اهل بیته، فوقی بهم اصحابه حر السیوف و الاسنه فقتل عبیده بن الحارث یوم بدر و قتل حمزه یوم احد و قتل جعفر یوم موته و اراد من لو شئت ذکرت اسمه مثل الذی ارادوا من الشهاده و لکن آجالهم عجلت و منیته اجلت(نهج البلاغه، نامه ۹)

هرگاهآتش جنگ شعله می کشید و حمله شدید دشمن باعث عقب نشینی سپاه می شد، پیامبرخدا (ص) اهل بیت خود را پیشاپیش لشکر قرار می داد تا اصحابش از آتش شمشیر ونیزه مصون بمانند. لذا پسر عموی پیامبر عبیده بن حارث روز بدر و حمزه عمویپیامبر روز احد و جعفر پسرعموی آن حضرت روز جنگ موته کشته و شهید شدند و کسانی هم بودند که اگر می خواستم نامشان را می بردم که دوست داشتند همانند آنان شهادت نصیبشان گردد اما مقدور بود زنده بمانند و مرگشان به تأخیر افتد.

پدر و مادر علی(ع)، فدای او باد

علی(ع)هنگام وداع با پیامبر اعظم (ص)، آن گاه که آن حضرت را غسل می داد، عرضه داشت: بابی انت و امی لقد انقطع بموتک مالم ینقطع بموت غیرک من النبوه والأنباء و اخبار السما (نهج البلاغه، خطبه ۲۳۵)

پدرم و مادرم فدایتای پیامبر خدا، با مرگ تو چیزی قطع شد که با مرگ دیگران قطع نشد و آن نبوتو اطلاع رسانی از عالم غیب و اخبار آسمانی بود.

برترین درودها نصیب او باد

علی(ع)در ضمن تعلیم درود فرستادن بر نبی گرامی اسلام (ص) می فرمایند: اجعل شرائفصلواتک و نوامی برکاتک علی محمد عبدک و رسولک الخاتم لما سبق والفاتح لما انغلق والمعلن بالحق والدافع جیشات الاباطیل و الدامغ. صولات الاضالیل، کماحمل فا ضطلع قائماً بامرک مستوفزاً فی مرضاتک غیر ناکل من قدم و لا واه فیعزم واعیاً لوحیک حافظاً لعهدک ماضیاً علی نفاذ امرک حتی اوری قبس القابس واضاء الطریق للخابط و هدیت به القلوب بعد خوضات الفتن والاثام و اقام بموضحات الاعلام و نیرات الاحکام(نهج البلاغه، خطبه ۷۲)

خداوندا، گرامی ترین درودها و افزون ترین برکات خود را بر محمد(ص) بنده و فرستاده اتقرار ده. همان فرستاده ای که ختم کننده وحی و رسالت بود و بازکننده راه بسته سعادت بشری و آشکار کننده دین حق به وسیله حق و برهان و بازدارنده جنبو جوشهای باطل و شکننده و از میان برنده هجومهای گمراهان. همان گونه که سنگینی بار رسالت بر عهده او قرار داده شد با تمام قدرت به انجام آن پرداختو به فرمانت قیام کرد و به سرعت در راه رضا و خشنودی ات گام برداشت و حتی یک قدم هم عقب گرد نکرد و اراده محکمش سست نشد. وحی و رسالت تو را به خوبی دریافت و پیمان رسالتت را حافظ و نگهدار بود. آن چنان در اجرای فرمانت کوششکرد که شعله فروزان حق را آشکار و راه را برای جاهلان و گمراهان روشن ساختو دلهایی که در فتنه و گناه فرو رفته بودند به واسطه او هدایت گردیدند. پرچمهای حق را برافراشت و احکام زنده اسلام را برپا نمود.